معرفی استان یزد (اطلاعات کامل درباره یزد + نقشه گردشگری یزد با کیفیت بالا)
همه چیز درباره یزد (معرفی استان یزد) about yazd :
سرزمين یزد جلوههايي از باشكوهترين و درخشانترين ميراث فرهنگي و تمدن كهن ادوار مختلف تاريخي ايران را در خود جاي داده است. تاريخ سكونت انسان در اين خطه از هزاره سوم پيش از ميلاد فراتر رفته است، به طوري كه در عهد پيشداديان طوايف در حال كوچ از بلخ به پارس، اين سرزمين را يزدان، ناميدند و از آن زمان به بعد يزد محل عبادت شد. از مهمترين مراكز اسكان اوليه اين سرزمين به مهرپادين (مهريز) فهرشان، پهره (فهرج)، خورميش، ادر (اردكان)، شواز، قلاع موبدان (ميبد)، طرنج، عقدا و اشكذر ميتوان اشاره كرد. این شهر به عنوان محلي پاك و مقدس در رأس تمام آباديهاي مزبور قرار داشته است.
درههاي سرسبز و مناطق ييلاقي، چشمه سارها، ارتفاعات و قلهها، غارها، حيات وحش و شكارگاه ها و به ويژه جاذبههاي كويري از خصوصيات جالب توجه طبيعت يزد است كه برخي از آنها جزء تفرجگاه هاي مهم مردم استان به شمار ميآيد.
این استان از لحاظ كنشهاي فرهنگي نيز جالب توجه است. اين منطقه از لحاظ رفتارهاي فرهنگي مردم كانون گوناگونيهاست و در اين بين خصوصيات فرهنگي زرتشتيان از پيشينه تاريخي درخشاني برخوردار است. زرتشتيان طبق آیين زرتشت مراسم ويژهاي را در روزهاي معيني از سال برگزار ميكنند كه از ديدگاه جهانگردي براي افراد مسلمان و پيروان ساير اديان جالب توجه و ديدني است.
استان یزد با حدود 74493 كيلومتر مربع وسعت، چهارمين استان وسيع كشور است كه درقسمت مركزي فلات ايران در حاشيه ي دشت هاي كوير لوت قراردارد وبين عرض هاي 29 درجه و52 دقيقه تا 33 درجه و27 دقيقه شمالي وطول 52 درجه و55 دقيقه تا 56 درجه و37 دقيقه شرقي واقع شده است.
استان يزد داراي 10شهرستان (يزد، ابركوه، اردكان، بافق، تفت، خاتم، صدوق، مهريز و ميبد)، 23 شهر ، 20 بخش و51 دهستان بوده با استان هاي سمنان از شمال غرب، اصفهان از غرب، فارس از جنوب غرب، خراسان جنوبي از شرق، خراسان رضوي از شمال شرق وكرمان از شرق وجنوب شرق همسايه است.
آب انبارها، بادگيرها، كوچه هاي آشتي كنان و آسياب هااز مشخصه هاي اين استان است.
از كوه هاي شاخص اين استان مي توان به شيركوه، خرانق، هدش، سياه كوه، معراجي، ساغند، هرات ومروست، ندوشن وبوستان اشاره كرد.
بهره برداري از سفره آب زيرزميني از طريق قنات صورت مي گيرد.ازقنوات مهم استان، مي توان به قنات اهرستان، دولت آباد، غياث آباد وزارچ اشاره كرد.
متوسط بارندگي در سطح استان 108 ميلي متر ، ميانگين درجه حرارت حداقل 20- و حداكثر 47+ درجه سانتيگراد مي باشد.
شهرستان يزد
شهرستان يزد دومين «شهرخشت خام » و «تاريخي» جهان است. وسعت اين شهرستان كه مركز استان است 2491 كيلومتر مربع وشامل 2 بخش «مركزي» و«زارچ» با شهرهاي يزد، حميديا، شاهديه، زارچ ودهستان هاي فجر ،فهرج، اله آباد ومحمّد آباد است.
جمعيت شهرستان يزد 523192 نفر بوده كه از اين تعداد، 481479 نفر آن جمعيت شهري و41713 نفر جمعيت روستايي است قدمت يزد به 8 تا 12 هزار سال مي رسد. نامهاي قديم يزد، ايساتيس و كثه بوده و به «شهر بادگيرها» ، «شهر دوچرخه ها» و «دارالعباده» معروف است.
بافت تاريخي يزد با مساحت عرصه 743 ومساحت حريم 5000 هكتار وبيش از 6500 فضاي قديمي در ثبت آثار ملي قرار گرفته است.در اين بافت، خانه هاي دوره ايلخاني همچون گذشته، مسكوني هستند واز اين نظر اين بافت تاريخي ،منحصر بفرد است.
شهر يزد دربين ايرانيان ، به شهر بادگيرها معروف است كه در واقع ، بادگيرها سيستم تنفسي شهر محسوب مي شوند ودر فضاهاي مسكوني وقديمي ديده مي شوند.بادگيرها از چهار قسمت بدنه، قفسه، تيغه ها وسقف تشكيل شده اند.
از بناهاي تاريخي يزد مي توان به مسجد جامع كبير، بقعه سيدركن الدين، مسجدفُرط، مجموعه اميرچخماق، مسجد حظيره، مسجدملااسماعيل، شاهزاده فاضل، باغ دولت آباد، حمام خان، آتشكده، آب انبار شش بادگيري، خانه محمودي، خانه لاري ها، بازار و… اشاره كرد.
دانلود نقشه گردشگری شهر یزد با کیفیت بالا :
نقشه گردشگری استان یزد شامل موارد زیر میباشد :
- اماکن تاریخی
- پارک ها
- پمپ بنزین
- پمپ گاز
- بیمارستان
- مسجد
- موزه
- بانک
- رستوران
- هتل
- بافت تاریخی
- ستاد های نوروزی اسکان
- و …
نقشه کامل شهر یزد (راهنمای مسافران نوروزی) را از لینک های زیر دانلود نمایید :
جهت دانلود نقشه ها روی لینک های زیر راست کلیک نموده و گزینه save link as را انتخاب کنید
تاریخ و قدمت
یزد اولین شهر خشتی ، دومین شهر تاریخی جهان بعد از شهر ونیز ایتالیا و از سرزمینهای کهن و تاریخی ایران زمین است.
ابن حوقل در کتاب «ایران فی صورة الارض» درباره یزد مینویسد: «از مهمترین شهرهای ولایت اصطخر از سوی خراسان «کثه» است و آن حومه یزد و ابرقویه میباشد… اما کثه که حومه یزد است شهری است در کنار بیابان و هوای آن خشک سالم است و مانند شهرهای کوهستانی فراخ نعمت است و روستایی دارد که محصولش ارزان است. بیشتر بناهای آن دراز شکل است و از گل ساخته شده. در آنجا شهری است استوار که قلعهای با دو دروازه آهنین دارد: یکی به نام ایزد(باب ایزد) و دیگری در مسجد(بابالمسجد) که نزدیک مسجد جامع است. این جامع در ربض قرار دارد و آبهای آن از قنات تامین میشود…»
در بعضی از منابع بنای اولیه برخی از شهرهای این استان چون (میبد) را به سلیمان پیغمبر، (یزد) را به ضحاک و اسکندر مقدونی و (ابر کوه) را به ابراهیم پیغمبر نسبت دادهاند. این بیانگر قدمت و دیرینگی پیشینیه تاریخی و فرهنگی سرزمین و مردم این دیار است. مجموعه آثار باستانی پراکنده موجود در این استان نیز به سهم خود گویای این پیشینه تاریخی است. آثاری چون دست افزارهای سنگی بدست آمده از درههای شیر کوه، نگارههای روی تخت سنگ کوه ارنان، تکه سفالهای منقوش نارین قلعه میبد – متعلق به دوره ایلامی، غارهای استان و آثار معماری و شهر سازی باستانی و… نشان میدهد مدنیت یزد، در چهار کانون باستانی (مهریز و فهرج)، (یزد)، (رستاق و میبد) و (اردکان) متمرکز بود. پژوهشگران این منطقه را که در مسیر شاهراههای باستانی (ری – کرمان) و (پارس – خراسان) قرار داشت، جزء سرزمینهای دوردست مادها شمردهاند
احمد بن حسین بن علی کاتب یزدی، مینویسد : «هنگامی که عدهای از بزرگان ایران در ری علیه اسکندر مقدونی به مخالفت پرداختند، اسکندر آنان را دستگیر کرد و خواست که همراه خود به استخر فارس ببرد، چون به ناحیهی یزد رسید، زندانیان را درچاهی محبوس کرد و آن محل را کِثَه (به یونانی یعنی زندان) نامید. پس از اینکه اسکندر یزد را ترک گفت، نگهبانان به کمک زندانیان به آبادانی و عمران یزد همت گماشتند»برخی از جغرافی نگاران، تاریخ ساخت یزد را به یزدگرد اول، ساسانی نسبت میدهند که وجه تسمیهی یزد در ارتباط با نام وی و واژهی «یزش» به معنی ستایش و نیایش در زبان فارسی میانه است. بهرام گور نیز در هنگام حرکت خود به سوی خراسان چون به ولایت کثه (یزد) رسید، بیماری وی اندکی بهبود یافت و این سرزمین مبارک داشت و دستور داد در آنجا شهری بسازند و چون به نام یزدان میساخت آن را «یزدان گرد» نام نهاد.
چون بهرام گور درگذشت یزدگرد به پادشاهی رسید. وی دو پسر داشت به نام شاه فیروز و شاه بلاس. بعد از مدتی یزدگرد، یزد را به دو فرزندش بخشید و آن دو شهر را بین خود تقسیم کردند. شاه فیروز دو ده در ولایت یزد ساخت، یکی «فیروز آباد مجو مرد» و دیگری «فیروز آباد میبد».
زمانی که انوشیروان به حکومت رسید، یزد را به دختر خود «مهرنگار» بخشید و وی را از مداین به یزد فرستاد و در آنجا ساختمانهای زیادی ساخت.
در هشت فرسنگی یزد دهی ساخت و آن را «مهرگرد» نام گذاشت و اکنون آن قریه را «مهریجرد» میگویند. همچنین در کنار میبد دهی ساخت و آن را «مهرجرد» نام نهاد و برادر وی «شاه هرمز» در جنب مهریجرد دهی ساخت و آن را «هرمیز» نام گذاشت که اکنون به «خورمیز» شهرت دارد.
پس از انوشیروان خسروپرویز به پادشاهی رسید. وی ولایت یزد را به دو دختر خود به نامهای ایران دخت و توران دخت بخشید و دستور داد دهی بسازند و آن را «توران پشت» نام نهاد.
توران دخت هشت ماه پادشاهی کرد و بعد درگذشت. بعد از وی ایران دخت به سلطنت رسید. وی نمایندهای به نام «ابرند» به یزد فرستاد و به وی دستور داد که بر عمارت و آبادی یزد بیفزاید. ابرند نیز در دو فرسنگی شهر یزد ده جدیدی احداث کرد و آن را «ابرند آباد» نام نهاد.
وجه تسميه يزد
«يزد» واژه اي باستاني است كه ريشه در «يشت» يا «يزت» و« يسن» به معناي ستايش، نيايش، پرستش، ايزد و… دارد. به اعتقاد تعدادي از تاريخ نويسان ، دردوره ساسانيان، به فرمان يزد گرد اول در اين محل، شهري به نام «يزدان گرد» بنا گرديده است. نام يزد از همين عنوان گرفته شده وبه معناي مقدس، فرخنده ودرخور آفرين است.
مورّخان يوناني، شهر كهن وباستاني را «ايساتيس» خوانده اند كه احتمالاً بعد از ايجاد شهر كهن «كثه » پديد آمده است. پس از ظهور اسلام و گرايش مردم ايران به اين آيين، به يزد لقب «دارالعباده» داده شد.
اطلاعات تکمیلی درباره پیشینه نام یزد
واژهٔ یزد در لغت به معنای مقدس و پاک بوده و وجهتسمیهٔ این شهر، سرزمین مقدس و شهر خدا است.
واژههایی که در تاریخها، سفرنامهها، سیاحتنامهها و دیگر مدارک تاریخی مربوط به پیش از اسلام، ماد و پارت و نیز پیش از ورود آریاییها تا دوران کنونی به یزد داده شدهاست عبارتند از:
الف: ایز – ایزاطیخه – ایزدیس – ایساتیس – ایستخای
ک: کت – کتروا – کته – کث – کثه – که – کهثه
گ: گث – گبست
د: دارالسیاده – داراشیعه – دارالعباده – دارالمومنین – دارلعلم
ش: شهر ایزد
ی: یزجی – یزد – یزدان شهر – یزدان گرد – یست – یسدی – یسن – یکس
واژه «یزش» به معنای ستایش و نیایش در زبان پارسی میانهاست.
ابن بلخی در کتاب فارسنامه که در قرن ششم هجری تالیف شده نام اصلی یزد را «کثه» نامیده و احمد بن حسین بن علی کاتب نیز در قرن نهم در کتاب تاریخ یزد نام «کثه» را تایید نموده که معنی شهر کوچک است زیرا در پارسی باستان این واژه به معنای کوچک است زیرا کثه در مقایسه با ایساتیس که شهر بزرگی بود در حومه یزد قرار داشته و کوچک بودهاست. اصطخری درباره یزد میگوید:«کثه مرکز یزد، شهری است درحاشیه کویر دارای هوای خوب ودرعین حال واجد آسایش وتنعم شهرهای بزرگ است». درزمان ساسانیان به فرمان یزدگرد اول در این محل شهری بناشد که آن را «یزدان گرد» نام نهادند و یزد گرد شهر را به دختر خود هدیه داد. واژه یزد نامی است باستانی که ریشه در «یشت» یا «یزت» و «یسن» داردبا مفاهیمی چون ستایش، نیایش، پرستش، ایزد و… که یکی از فصول پنجگانه اوستا هم با یکی از این نامها یعنی یشت خوانده شدهاست.
بعداز آمدن اسلام وگرایش مردم یزد به دین اسلام عنوان «دارالعباده» به این شهر داده شد. این نام توسط ملکشاه سلجوقی انتخاب شد زیرا علاء الدوله کالنجار تقاضای حکومت یزد را از وی کرده بود تا درآن جا به عبادت بپردازد.
احمد کاتب مورخ یزدی قرن نهم هجری قمری نوشتهاست که: «در سال ۵۰۴ هجری قمری ملکشاه سلجوقی حکومت یزد را به علاء الدوله کالنجار واگذار کرد و آن را دارالعباده نامید.»
اسامی منتسب به این شهر یعنی کثه (شهر دارای کتس=قنات)، فرافر (دژ بالایی)، هرفت (دژ نگهبانی)، ایساتیس (شهر دارای چشمه پوشیده نیرومند یا قنات نیرومند)، ایستیخای خبر بطلمیوس در صحرای کرمان (“ایس- تی-خا” به همان معنی ایساتیس) و یزد (شهر دارای چشمه پوشیده=قنات) نشانگر اهمیت دیرین و بزرگی این شهر کویری باستانی میباشند. وجه اشتقاق خود نامهای فارسی قنات یعنی کاریز (کا- ریز) و کتس (کت- اوس) هم چشمه ریزان و خانه چشمهاست. آثار این قنات نیرومند تاریخی دورتر از خود شهر یزد در بین کوههای شیرکوه و مهریز باقیماندهاست.
صنايع دستي و سوغات استان يزد
پيشينه يزد كه به دوران يزدگرد ساساني مي رسد، آكنده از تلاش پي گير مردماني پارسا وسخت كوش است كه به رغم طبيعت گرم وخشك اين ديار، كمرهمّت بسته اند تا به بركت پشتكار، خلاقيّت وذوق هنري خدادادي، نام شهر وديار خودرابلند آوازه گردانند.
تعدادي از سوغات و صنايع دستي بومي استان ازاين قبيل است:
ترمه – دارايي – سفال وسراميك- كاشي سازي – گليم وزيلو – شیرینی – آهنگري (چلنگري)
صنایع دستی
صنایع دستی به بخشی از هنر و صنعت گفته می شود که با بهره برداری از مواد اولیه بومی و انجام کار اساسی به کمک دست و ابزارهای سنتی دستی انجام می پذیرد و منحصر به ساخت محصولاتی می شود که بیانگر ذوق هنری و خلاقیت فکری سازندگان آن می باشد. مهم ترین صنایع دستی در استان یزد عبارتند از: قالی، قالیچه، گلیم، مخمل، زری، چادر شب، دستمال، مرس ریزه جیم، قناویز، اجرامی، شمد، ترمه، پرده، زیلو، روفرشی، کرباس، بقچه، لنگ، کیسه حمام، خورجین، پتو، سفال، سرامیک، حصیر، کاشی و گیوه.
در میان صنایع دستی قالی بافی، ترمه بافی، زیلو بافی، ساخت سفال، سرامیک و کاشی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. شیرینی پزی در یزد سابقه طولانی دارد. در یزد شیرینی های سنتی مانند باقلوا، قطاب، لوز نارگیل، پشمک، نان برنجی و حاجی بادام و… تهیه می شود.
اقوام و زبان مردم یزد :
مردم این استان از « نژاد آریادی » و « ایرانی » هستند و به علت موقعیت جغرافیایی ویژه این استان ، از آمیختن با نژادهای غیر ایرانی تا اندازه ای مصون مانده اند . در روزگار باستان و با آغاز شهرنشینی در این سرزمین ، نژادهای دیگری در این ناحیه زندگی میکردند که با نژادهای اصلی ترکیب شدند . علاوه بر مهاجرت آریاییها به ایران ، در دورههای بعد نیز ، گروههای از اعرب ، ترکها ، مسیحیها و کلیمیها به این منطقه آمده و در این جا ساکن شدند .
مردم استان به « زبان فارسی رایج » ، با پاره ای ویژگیهای گویشی سخن میگویند . برخی ویژگیهای گویشی در میان شهرستانهای این استان محسوس است . زبان شناسان نیم زبانهای جدید ایرانی را به دو دسته غربی و شرقی تقسیم کرده اند . « لهجه یزدی » جزو « نیم زبانهای مرکزی دسته غربی » است که در بخش غرب فلات ایران ، تا حدود مرزهای ایران رواج دارد . علاوه بر اینها ، « زرتشتیان یزد » به زبان نیاکان خویش یعنی « زبان فارسی دری » سخن میگویند . ولی این زبان به دلیل پاره ای عوامل اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی با زبان فارسی ترکیب شده و کم کم به فراموشی سپرده میشود .یزد اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان بعد از شهر ونیز ایتالیاست استان یزد از سرزمینهای کهن و تاریخی ایران زمین است.
زبان مردم یزد
مردم یزد به زبان فارسی رایج با گویش یزدی سخن میگویند و بسیاری از واژهها و ترکیبات زیبای فارسی را در گویش خود حفظ کردهاند. در استان یزد برخی ویژگیهای گویشی میان شهرستانهای مختلف محسوس است. معتقدان به آیین زرتشتی در میان خود هنوز به زبان نیاکانشان سخن میگویند و به ویژه مراسم مذهبی خود را با این زبان انجام میدهند. گویش یزدی بخشی از فارسی دری (فارسی خالص و اولیهٔ ایرانیان) است.
دین مردم یزد
بیشتر مردم یزد مسلمان و شیعه دوازده امامی هستند. همچنین گروه بزرگی از زرتشتیان ایران در یزد ساکن هستند. اقلیت کوچکی از یهودیان نیز ساکن این شهر میباشند.
باز شماري صنايع دستي استان یزد :
رشته هاي رايج و فعال در سطح استان یزد :
- احرامي بافي
- عروسك دوزي محلي
- قلمزني روي مس
- گبه بافي
- منبت چوب
- دارايي بافي
- تذهيب
- چهل تكه دوزي
- معرق جوب
- سراميك سازي
- گليم شريكي پيچ
- تپه دوزي
- گليم نقش برجسته
- گيوه دوزي
- حكاكي روي مس
- كاشي معرق
- گره چيني چوب
- منجوق دوزي
- طراحي سنتي
- قلاب بافي
- خوشنويسي
- تراش روي سنگ
- جاجيم بافي
- طلاسازي سنتي
- سرمه دوزي
- سفالگري
- حصيربافي
- كاشي هفت رنگ
- طراحي روي سفال و سراميك
- حوله بافي
- پادري بافي
- مشبك چوب
- معرق شيشه
- نقاشي روي مخمل
- تراش روي شيشه
- سبد بافي
- آهنگري سنتي
- موتابي
- مروار بافي
- ترمه بافي
- خورجين بافي
مناطق گردشگری استان یزد
> بناها و مکانهای تاریخی استان یزد
> بازارهای تاریخی
- بازارچه پنجه علی بازار خان
- بازار زرگری
- بازارچه پنجه علی
- بازار قیصریه
- بازار علاقبندی
- بازار کاشیگری
- بازار چیت سازی
- بازار مسجد ملااسماعیل
- بازار افشار
- بازار حاجی قنبر
- بازار محمد علی خان
- بازار جعفرخان
- بازار صدری (شاهزاده فاضل)
- بازار دروازه مهریز
- بازار مسگری
- بازار نخود بریزی
- خانه کلاهدوزها(موزه آب یزد)
میدانها و لَـردهای تاریخی
- میدان امیرچخماق
- خانه نواب وکیل
- میدان خان
- میدان بعثت
- میدان قلعه
- میدان امیرچخماق
- میدان وقت و ساعت
- لَـرد آسیاب
- لَـرد باجوردی
- لَـرد تازیان
- لَـرد خواجه خضر
- لَـرد فهادان
- لَـرد کیوان
- لَـرد گودال مصلی
- لَـرد کوچه میرقطب
- لَـرد مشیر
مساجد تاریخی و معروف یزد
- مسجد امیرچقماق
- مسجد جامع یزد
- مسجد امیرچقماق
- مسجد سرریگ
- مسجد ملااسماعیل
- مسجد شاه طهماسب
- مسجد فرط
- مسجد حظیره
- مسجد بیاق خان
- مسجد اهرستان
- مسجد شاه یحیی(قلعه کهنه)
- مسجد بزرگ پشت باغ
در محلات تاریخی یزد، در حدود ۳۰ مسجد دیگر را نیز میتوان نام برد، که در مقیاس کوچکتر، نقش «مساجد محلهای» را ایفا میکنند:
مسجد امام حسین محله محمودآباد
محلات تاریخی شهر یزد
در مجموع ۷۷ محله از مجموعه محلات شهر یزد به دلیل قرار گرفتن در محدوده بافت تاریخی و یا در حریم آن، در سال ۱۳۸۴ و با شماره ۱۵۰۰۰، تحت عنوان «بافت تاریخی یزد» به ثبت آثار ملی رسیدهاند.